no title has been provided for this book

In Mijn moeder kookt soep van tafelpoten behandelt auteur Aefke ten Hagen het thema ‘leven met een bipolaire stoornis’. Dit is niet haar eerste boek over dit thema. In 2010 debuteerde zij met de roman In naam van mijn vader, dat gaat over een vader en dochter met een bipolaire stoornis. Onder een pseudoniem schreef ze Koosje waarin ze haar eigen ervaringen beschrijft. Onder andere door haar werk bij Lister, een organisatie die mensen met een psychiatrische stoornis helpt en begeleidt, is ze erg open geworden over haar leven met een bipolaire stoornis.

Een boek over dit onderwerp, gericht aan een jong publiek dat is geschreven door een ervaringsdeskundige: daar willen we bij Kinderboeken en YA natuurlijk meer over weten.

NB. Deze bespreking bevat spoilers. (mn doordat de titel van het boek over een van de laatste scènes van het verhaal gaat)

De elfjarige Fiep is een vrolijk meiske uit groep 8. Ze heeft een prima leventje en een leuke vriendin Sofie. Thuis is het ook best gezellig al weet ze heel goed dat haar moeder ziek is. Mama heeft een bipolaire stoornis en gedraagt zich vaak anders dan andere moeders. Ze ligt vaak hele dagen in bed en soms is ze juist heel actief en doet dan rare dingen, zoals in een elfenjurk naar Fieps school gaan of op het podium klimmen tijdens de eind-musical. Dan schaamt Fiep zich.

In het boek zie je heel goed hoe de stoornis van haar moeder het leven van Fiep voor een groot gedeelte bepaalt. De cadeaus voor haar verjaardag zijn bijvoorbeeld grotendeels Elfen-cadeaus – iets wat haar moeder erg leuk vindt; en Fiep neemt liever geen speelkamaraatjes mee naar huis en wat een leuk uitje naar de Efteling had moeten worden, mondt uit in een regelrechte ramp. Daarnaast zie je hoe Fiep toch een heel leuk leven heeft. Ook al brengt haar thuissituatie vaak spanningen met zich mee en maakt ze hierdoor soms ineens ruzie met haar beste vriendin Sofie en durft ze de stoere en superleuke Mats niet mee naar huis te brengen, staat ze overwegend positief in het leven.

Het verhaal volgt Fiep van ongeveer midden groep 8 tot en met het begin van de brugklas. Het is een onderhoudend verhaal waarin Fiep mee mag doen aan de musical en daar zelfs live mag spelen op haar gitaar. Gitaarspelen leert ze van de stoere Mats met wie ze zelfs verkering krijgt. Op een gegeven moment komt haar tante langs en die legt aan Fiep uit wat haar zus (dus Fieps moeder) precies mankeert en wat er allemaal in het verleden is gebeurd. Dat is een heel leerzaam stukje voor de jonge lezer die misschien nog nooit van een bipolaire stoornis heeft gehoord. Ook aan het einde staat een zeer waardevol stukje vol informatie. Als Fiep in de brugklas zit, vraagt haar mentor of iemand iets over zichzelf wil vertellen. Een jongen vertelt dat zijn ouders net zijn gescheiden en meerdere kinderen praten erover. Fiep voelt zich dan veilig genoeg om haar verhaal te vertellen. De kinderen uit haar klas stellen daarop hele zinvolle vragen zoals: ben jij niet bang dat jij het krijgt? Of: schaam je je voor je moeder?

Al met al een zeer zinvol boek voor de jonge lezer om op deze manier kennis te maken met een bipolaire stoornis. Wellicht kennen ze zelf een KOPP-kind (Kind van Ouders met Psychiatrische Problemen) of misschien zijn ze het zelf en kunnen ze andere kinderen hiermee informeren. Door dit boek kun je inzicht krijgen hoe het is om een KOPP-kind te zijn.

Het boek vertelt je dit verpakt in een sausje. En dat sausje is het minpunt van dit boek. Alhoewel het boek door een ervaringsdeskundige is geschreven, komt het verhaal wat gekunsteld en veel te luchtig over. Laat me allereerst zeggen dat ik begrijp dat je er als kinderboekenauteur voor kiest om een dergelijk zwaar onderwerp gedoseerd en enigszins verpakt aan kinderen van die jonge leeftijd vertelt. Toch is er een maar: in dit boek is er voor gekozen dat het nergens erg zwaar wordt en blijft het zwaarste gedeelte wellicht onbesproken. En dat is angst. Angst dat mama zieker wordt en weer een periode van depressie tegemoet gaat of de angst dat ze in haar manische periode helemaal uit de bocht vliegt of de angst dat je het zelf kunt “krijgen”.

Het is met name de schaamte die Fiep voelt voor het gedrag van haar moeder die veelvuldig aan de orde komt. Op de vraag, ben je bang dat je dit zelf kunt krijgen, zegt Fiep kordaat: nee, want ik lijk meer op mijn vader.

Het is de schaamte en niet de verlammende angst die zwaar op Fiep drukt. Als je ziet dat je moeder iedere dag een beetje raarder doet en je weet uit ervaring dat dit vaak leidt naar een periode waarin ze haar bed niet uitkomt en zwaar depressief zal zijn, dan kan ik me niet voorstellen dat alleen schaamte je bezighoudt. Die verlammende angst voor de gezondheid van haar moeder lees je ook niet af in het gedrag van de vader en ook niet bij de reacties van de tante of de rest van de sociale omgeving. Ze hebben geen vangnet ingebouwd om te waarborgen dat Fiep altijd veilig is. Het uitje naar de Efteling bijvoorbeeld, had ook heel anders kunnen aflopen. Mama overtrad de veiligheidsregels en ze werden uit het park gezet. Papa vindt dat een begrijpelijke maar overdreven reactie van het park. Hij vraagt zich niet af of ze veilig zijn thuis gekomen of dat dit toch echt een indicatie is dat het slechter gaat met zijn vrouw.

De hele situatie in het huishouden doet hierdoor niet echt aan. Een voorbeeld: Op een gegeven moment legt de zus van de moeder aan Fiep uit wat een bipolaire stoornis inhoudt en dat je dan soms op de Paaz (de pschychiatrische afdeling van een ziekenhuis) wordt opgenomen. Allereerst vind ik dit niet de taak van een tante. Vader houdt zich tijdens dit gesprek afzijdig en moeder is er in eerste instantie niet eens bij aanwezig. Als de tante dan ook nog vertelt dat moeder op 19-jarige leeftijd haar eerst opname had, gaat ze mi veel te ver, maar dat terzijde. De inactiviteit van de vader viel me hier heel erg op. Het is net of hij geen rol heeft. Wat helemaal vreemd was, is dat de nadruk in het gesprek er op ligt dat in de Paaz… je telefoon wordt afgenomen. Natuurlijk zegt de moeder dan ook dat het zeker geen pretje was en het heel hard werken was, maar het wegnemen van de telefoon neemt een veel te prominente rol in. Hier werkt het sausje (het behapbaar maken van een zwaar onderwerp) volgens mij averechts. Een kind van 10-12 jaar weet heus wel dat er ergere zorgen zijn dan een ontbrekende telefoon. Als het leven je echt in je hart raakt, dan snapt ieder kind dat een telefoon bijzaak is.

Aan het einde vliegt het boek uit de bocht. Het is feest want mama wordt 50. Ze is al vaak door de war en toch heeft zij voor het eten gezorgd en zit de hele familie in de woonkamer te wachten op de soep. Niemand helpt of komt kijken als mama wel heel lang in de keuken is. Het ruikt immers lekker en het is erg gezellig. In de keuken gaat het echter helemaal fout. Mama bedenkt ineens dat het een goed idee is om tafelpoten in de soep te doen. Vieze poten en afgebladderde verf belanden in de soep. In het echte leven zou dit een uitgelezen moment zijn om een interventie te doen. Mama is overduidelijk niet in staat om voor een 11-jarige te zorgen. Iedereen die haar liefheeft is op dat moment in het huis aanwezig. Er is toch iemand die zich ernstige zorgen moet maken? In het echte leven zou dit wellicht een moment zijn om de hulpverlening in te schakelen. Dat gebeurt niet: er wordt Thais besteld, maar je mag ook kiezen voor de soep met tafelpoten. Iedereen lacht en is vrolijk. Niet echt realistisch. De angst ontbreekt hier. Het eindeloze en moedeloze van de cyclus ontbreekt hier en wordt opgeslokt door het sausje.

Voor een kinderboek is het edoch zeer geslaagd. Een kind kan op deze manier lezen hoe het is om een KOPP-kind te zijn en wat voor gevolgen dit heeft in het dagelijks leven.

De illustraties zijn onmiskenbaar van Iris Boter. Als geen ander weet zij de sfeer van een leuk Kluitman boek te raken.

Info boek:

ISBN 9789020624861

Uitgever Kluitman

Druk vanaf1e

Verschenen 16-03-2019

Taal Nederlands

Bladzijden 160 pp.

Bindwijze Hardcover

Genre Fictie 10+

Illustraties Iris Boter

Recensent Nienke Pool

Nienke Pool beheert de Facebookgroep Kinderboeken en YA en is al sinds jaar en dag recensent van kinderboeken, YA-boeken, Fantasyboeken en algemene literatuur.